Κατηγορία: Μουσειακά αντικείμενα
Επίπεδο περιγραφής: Αποτοιχισμένη τοιχογραφία
Φορέας: Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου (ΜΛΤΚ) Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών (AM 41)
Διαστάσεις: 222,5×210,5 εκ.
Τρέχουσα τοποθεσία: Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, Λευκωσία
Χώρα προέλευσης: Κύπρος
Γλώσσα: Ελληνικά
Χρονολογία: 1892
Τίτλος: Έργο Τουρκοκύπριου καραγκιοζοπαίκτη, Η σύλληψη του Αθανασίου Διάκου-Αποτοιχισμένη τοιχογραφία από το καφενείο του Χρήστου Χατζημιχαήλ στο Γέρι, 1892
Καλλιτέχνης: Τουρκοκύπριος καραγκιοζοπαίχτης, ονομασία άγνωστη
Μέγεθος και υπόστρωμα αρχείου: 1 σελίδα
Παραπομπή: Έργο Τουρκοκύπριου καραγκιοζοπαίκτη, Η σύλληψη του Αθανασίου Διάκου - Αποτοιχισμένη τοιχογραφία από το καφενείο του Χρήστου Χατζημιχαήλ στο Γέρι, 1892, Συλλογή Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου (ΜΛΤΚ) Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών (AM 41), Ψηφιακό Αρχείο «Κύπρος και 1821», https://cyprusgreece2021.com/arxeio/toixografia-athanasiou-diakou-geri/ [προσπελάστηκε July 26, 2021]
Περιγραφή: Αποτοιχισμένη τοιχογραφία από το καφενείο του του Χρήστου Χατζημιχαήλ στο Γέρι, πριν αυτό κατεδαφισθεί. Παρόλο, που δεν γνωρίζουμε το όνομα του καλλιτέχνη, γνωρίζουμε ότι η τοιχογραφία φιλοτεχνήθηκε από έναν Τουρκοκύπριο καραγκιοζοπαίχτη το 1892. Η απεικόνιση προέρχεται από τη γνωστή σκηνή της σύλληψης του αγωνιστή, η οποία έχει φιλοτεχνηθεί από διάφορες σχολές τέχνης.
Ακολουθεί περιγραφή από την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών:
Η τοιχογραφία φέρει χρονολογία 1892 και την επιγραφή «ΔΙΑΚΟΣ 1892». Αποτοιχίσθηκε μαζί με μια άλλη τοιχογραφία που απεικονίζει τον Παναγιώτη Κουταλιανό από τους τοίχους ενός καφενείου στο χωριό Γέρι, το οποίο επρόκειτο να κατεδαφιστεί. Σύμφωνα με πληροφορίες, το καφενείο ανήκε στον Χρήστο Χατζήμιχαηλ (†1965), ο οποίος θυμόταν ότι τις τοιχογραφίες ζωγράφισε Τουρκοκύπριος Καραγκιοζοπαίχτης, τον οποίο φιλοξενούσε ο πατέρας του στο καφενείο. Παρόμοιες τοιχογραφίες διατηρούνται και στο «Καζίνο» της Κρήτου Τέρρα στην Πάφο.
Ο ήρωας αναπαρίσταται ιδιαίτερα μεγαλόσωμος σε σύγκριση με τις δυο άλλες μορφές και πλαισιώνεται εν είδει ημικυκλικού τόξου από ένα δάφνινο στεφάνι. Ατυχές είναι το γεγονός ότι ο ζωγράφος θέλοντας, προφανώς, να τονίσει την ανδρεία του Διάκου έναντι των υπολοίπων, τονίζει σε λανθασμένο σημείο το στήθος του κάνοντας το να φαίνεται όπως ένα γυναικείο στήθος. Στο χέρι του κρατεί ένα σπασμένο σπαθί, θέλοντας ο ζωγράφος να δείξει με αυτόν τον τρόπο, ότι ο Διάκος πολέμησε μέχρι τέλους, πριν συλληφθεί από τους Οθωμανούς, ενώ οι δυο Οθωμανοί αναπαριστώνται πολύ μικρότεροι του με τον ένα να τον κρατεί στο αριστερό χέρι και τον άλλο να τον σημαδεύει στον λαιμό.
Ο Αθανάσιος Διάκος (1788-1821) είναι ένας από τους πιο φημισμένους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Γεννήθηκε στην Φωκίδα το 1788 και είχε ακόμα τέσσερα αδέλφια, τον Απόστολο, τον Κωνσταντίνο, την Καλομοίρα και την Σοφία. Ο ίδιος σε ηλικία 12 χρονών εστάλη από τους γονείς του στο Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Αρτοτίνα της Φωκίδας. Εκεί χειροτονήθηκε διάκος, εξ’ ου και το επίθετο του ήρωα. Αναγκάστηκε να φύγει από το μοναστήρι, όταν δολοφόνησε έναν τοπικό Τούρκο πασά, μετά από μια προσβολή του τελευταίου προς τον Διάκο. Kατέφυγε στα βουνά, όπου εντάχθηκε στην κλέφτικη ομάδα του Τσαμ Καλόγερου. Αργότερα, μετέβη στα Ιωάννινα, όπου στρατολογήθηκε στο στρατό του Αλή Πασά μαζί με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Εκεί παρέμειναν μαζί έως το 1816, οπόταν και έφυγαν για τη Λιβαδειά συνεχίζοντας την ζωή και τη δράση του Κλέφτη, εντασσόμενοι λίγο πριν από την έκρηξη της επανάστασης στη Φιλική Εταιρεία.
Με την έναρξη της επανάστασης, την 1η Απριλίου του 1821 απελευθερώνει τη Λιβαδειά από τους Οθωμανούς. Στέλνονται εναντίων των Ελλήνων επαναστατών πολυάριθμες στρατιωτικές δυνάμεις υπό του Ομέρ Βρυώνη Πασά και του Κιουσέ Μεχμέτ Πασά. Οι Έλληνες αποφασίζουν να τους αντιμετωπίσουν για να σταματήσουν την προέλασή τους, ανεπιτυχώς όμως. Ο Αθανάσιος Διάκος συλλαμβάνεται από τους Τούρκους, οι οποίοι τον οδηγούν στους Πασάδες. Οι τελευταίοι του πρότειναν να αλλαξοπιστήσει, αλλά αυτός αρνήθηκε απαντώντας τους «εγώ Γραικός Γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω». Την επόμενη μέρα, 24 Απριλίου 1821, ο Αθανάσιος Διάκος εκτελέστηκε με την ποινή του ανασκοπολισμού (παλούκωμα, καίτοι η λαϊκή παράδοση αναφέρει ότι οι Τούρκοι τον σούβλισαν ζωντανό) και το πτώμα του ετάφη από Χριστιανούς αργότερα. Το 1886 η σορός του ανευρέθη και ο ήρωας ετάφη με όλες τις τιμές, αποδίδοντας του ο ελληνικός στρατός μετά θάνατο τον τίτλο του στρατηγού.